Bệnh gà rù là một biểu hiện điển hình của bệnh Newcastle, một bệnh truyền nhiễm phổ biến trong cả gia cầm nuôi và gia cầm hoang dã. Hiện nay, bệnh Newcastle vẫn tồn tại trên khắp thế giới và gây ra hàng triệu con gà thiệt mạng mỗi năm, đẩy nhiều trang trại vào tình trạng tiêu hủy gà bệnh. Vuadaga.org sẽ cung cấp thông tin liên quan đến bệnh này thông qua bài viết dưới đây, nhằm giúp người chăn nuôi gà hiểu rõ hơn về tình trạng này.
Nguyên nhân gây ra bệnh gà
Bệnh gà rù, hay còn được gọi là bệnh Newcastle (Newcastle Disease – ND), là một trong những căn bệnh nguy hiểm gây ra những tổn thất nghiêm trọng cho ngành chăn nuôi gia cầm. Bệnh này được gây ra bởi virus Newcastle (Newcastle Disease virus – NDV), mà còn được biết đến với tên Avian Paramyxovirus type 1.
Avian Paramyxovirus type 1 có khả năng gây bệnh trên hơn 240 loài gia cầm khác nhau, bao gồm cả loài thủy cầm. Con đường lây truyền bệnh rất đa dạng và dễ dàng.
Các chủng virus gây ra bệnh gà bị rù được phân loại ban đầu thành 4 nhóm độc lực:
- Độc lực cao hướng thần kinh (neurotropic velogenic)
- Độc lực cao hướng cơ quan nội tạng (viscerotropic velogenic)
- Độc lực trung bình (Mesogenic)
- Độc lực nhẹ (Lentogenic)
Trong số này, 3 nhóm độc lực cao và trung bình thường được gọi chung là virus Newcastle độc lực (vNDV).
Con đường lây nhiễm bệnh gà rù trong đàn
Các nhóm độc lực cao vNDV thường là nguyên nhân gây bệnh phổ biến trên gia cầm ở các nước châu Á, châu Phi, cũng như một số quốc gia ở Bắc và Nam Mỹ. Virus có thể lan truyền từ vật chủ mang mầm bệnh sang các con gà khỏe mạnh thông qua các con đường lây nhiễm đa dạng, bao gồm:
Nguồn ban đầu của bệnh gà bị rù thường là từ các loài động vật hoang dã như chim gà bị nhiễm bệnh.
Các cá thể gà nhiễm bệnh thải virus ra môi trường thông qua đường hô hấp, bao gồm cả việc hít thở, hắt hơi và giọt bắn khi vẩy mỏ. Virus thường được tìm thấy trong phân thải và chất độn từ chuồng trại.
Dụng cụ ăn uống, môi trường sống và thức ăn, nước uống có thể trở thành con đường lây bệnh gián tiếp lý tưởng. Người đi từ các khu vực dịch về cũng có thể mang virus gây bệnh cho gà khi tiếp xúc với chúng.
Biểu hiện bên ngoài của bệnh gà rù
Biểu hiện bên ngoài của bệnh tùy thuộc vào mức độ nhiễm bệnh, nhóm độc lực của virus, tuổi đời và sức khỏe miễn dịch của đàn gà. Thời gian ủ bệnh của gà thường dao động từ 2 đến 15 ngày, với thời gian ủ bệnh phổ biến nhất là từ 5 đến 6 ngày.
Ở Việt Nam, bệnh thường phát triển mạnh mẽ vào mùa đông và trong giai đoạn chuyển mùa từ đông sang xuân. Điều này thường xảy ra khi nhiệt độ thấp nhất trong năm kết hợp với độ ẩm không khí cao, tạo điều kiện thuận lợi cho sự lan truyền của bệnh.
Khi gà nhiễm bệnh ở dạng độc lực nhẹ, các triệu chứng thường gặp bao gồm:
- Triệu chứng hô hấp như hắt hơi, khó thở, chảy nước mũi, ho.
- Sưng phù ở đầu, cổ, mắt của gà.
- Tiêu chảy, phân có màu trắng hoặc trắng xanh.
- Giảm ăn, mệt mỏi, lười biếng.
Ở dạng độc lực cao, ngoài các triệu chứng trên, gà còn có những biểu hiện nguy hiểm như:
Suy nhược thần kinh: gà run rẩy, đi không vững, không xác định được phương hướng, quay tròn, sã cánh, mổ lung tung, đầu và cổ ngoẹo về một phía. Gà có thể bị liệt chân hoặc liệt toàn thân.
Suy nhược cơ quan: gà mái giảm đẻ, trứng đẻ ra non, vỏ mỏng, màu sắc lạ, chứa dịch nhờn, dễ vỡ. Tử vong mà không có triệu chứng trước hoặc có triệu chứng tử vong.
Bệnh tích bên trong của bệnh gà rù
Khi tiến hành phẫu thuật trên cơ thể của gà bị rù, sẽ quan sát được các dấu hiệu sau:
- Túi khí: Các màng mỏng từ thành phế quản chính và phế quản nhánh sưng to, dày và đục do viêm nặng.
- Khí quản: Bị xuất huyết và viêm.
- Dạ dày tuyến, hạch manh tràng, ruột: Xuất hiện các ổ hoại tử.
- Dạ dày tuyến: Có dấu hiệu xuất huyết, thường tập trung nhiều ở lỗ đổ ra của tuyến tiêu hóa.
- Ống dẫn trứng gà: Phù, xuất huyết hoặc giảm kích thước.
Gà mẹ có thể lây bệnh cho gà con thông qua quá trình đẻ, ấp trứng và chăm sóc con.
Cách điều trị bệnh gà rù hiệu quả
Để ngăn chặn sự lây lan của bệnh gà rù, phải thực hiện các biện pháp sau đây một cách tốt nhất. Hiện nay, vẫn chưa có vaccine điều trị cho bệnh gà rù, do đó, công tác phòng bệnh trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Khi phát hiện gà của mình có dấu hiệu bị bệnh gà rù, người chủ trang trại cần thông báo ngay cho cơ quan thú y địa phương để có biện pháp xử lý phù hợp. Việc tách riêng những con gà nhiễm bệnh sang khu vực xa đàn càng tốt. Đồng thời, cần theo dõi và chăm sóc đàn gà nhiễm bệnh cũng như đàn gà con khỏe mạnh để kịp thời xử lý nếu tình hình bệnh tăng lên.
Người chủ trang trại có thể tiến hành chẩn đoán loại độc lực mà gà bị nhiễm thông qua mẫu phân được lấy từ mô hầu họng hoặc âm đạo của gà bệnh. Virus sau đó được cấy vào trứng gà có phôi SPF (Specific Pathogen Free – Không chứa tác nhân gây bệnh đặc biệt) từ 9 đến 11 ngày tuổi.
Nhờ biện pháp này, người chủ trang trại có thể xác định được mức độ độc lực và áp dụng biện pháp tiêu hủy nếu nhiễm độc lực mạnh để ngăn chặn sự lây lan, hoặc chăm sóc, điều trị phù hợp đối với những con gà nhiễm độc lực nhẹ. Đối với các con gà nhỏ dưới 20 ngày tuổi bị nhiễm bệnh mà chưa được tiêm vaccine, việc tiêu hủy là cần thiết để ngăn chặn sự phát triển của dịch bệnh.
Biện pháp phòng bệnh gà rù
Sử dụng vaccine phòng bệnh gà rù
Gà con bị rù cần được tiêm vaccine để phòng bệnh. Trên toàn thế giới và tại Việt Nam, phương pháp phòng bệnh chủ yếu là sử dụng vaccine. Dưới đây là lịch tiêm vaccine cho gà ở các độ tuổi khác nhau:
- Gà từ 3 – 4 ngày tuổi: Tiêm vaccine Lasota hoặc ND-IB lần 1. Liều lượng cụ thể nên tuân theo hướng dẫn của bác sĩ thú y hoặc nhà sản xuất.
- Gà từ 18 – 24 ngày tuổi: Tiêm vaccine Lasota hoặc ND-IB theo liều lượng được khuyến nghị.
- Gà từ 35 – 38 ngày tuổi: Sử dụng vaccine Newcastle H1 hoặc Clone 45.
- Gà đạt 90 ngày tuổi và khoảng 2 tuần trước khi đến thời điểm đẻ trứng: Cần tiêm lại vaccine Newcastle H1 hoặc Clone 45.
Thiết kế chuồng trại cho gà
Chuồng trại là nơi có khả năng ủ và truyền nhiễm bệnh cao, vì vậy, việc vệ sinh chuồng trại rất quan trọng để ngăn chặn bệnh gà rù. Khi kết thúc một đàn hoặc xử lý xong đàn bị nhiễm bệnh, người chăn nuôi cần thực hiện các hoạt động sau:
- Dọn sạch phân, rác thải và chất độn của đàn cũ.
- Rửa sạch bề mặt nền và tường chuồng bằng nước sạch.
- Sử dụng xà phòng và cọ rửa bề mặt, sau đó rửa sạch bằng nước.
- Phun thuốc khử khuẩn lên toàn bộ bề mặt chuồng và khu vực xung quanh.
- Để chuồng trống khoảng 2 tuần trước khi thả đàn mới.
Ngoài ra, chuồng nên được thiết kế để thông thoáng, mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Trong mùa đông, cần có cửa và phông bạt để chống gió hoặc thắp đèn cung cấp nhiệt nếu cần.
Thức ăn, nước uống và dụng cụ ăn uống cho gà
Thức ăn cho gà cần đảm bảo đủ và cân bằng dinh dưỡng để hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh và phát triển cơ thể toàn diện. Lượng thức ăn mỗi bữa cần phải đủ, tránh để thức ăn lưu cữu quá lâu để không tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm phát triển. Nước uống cho gà cũng cần được cung cấp đầy đủ và thường xuyên, có thể bổ sung thêm vitamin cần thiết. Dụng cụ ăn uống cần được cọ rửa hàng ngày và sát khuẩn định kỳ.
Vuadaga.org đã cung cấp thông tin chi tiết về bệnh gà rù, bao gồm nguyên nhân, biểu hiện, tổn thương cơ thể, con đường lây nhiễm, cách điều trị và biện pháp phòng tránh. Hy vọng rằng qua bài viết này, các chủ trang trại sẽ có kiến thức sâu hơn về bệnh Newcastle và có thêm các biện pháp phòng tránh và điều trị hiệu quả. Hãy tiếp tục theo dõi Chợ Tốt để cập nhật thông tin về các bệnh phổ biến khác trên gà, cũng như thực hiện mua bán gà cảnh và gà giống chất lượng.